Er zijn steeds meer aanwijzingen dat het microbioom invloed heeft op onze mentale gezondheid. Zou het hierdoor ook mogelijk zijn om met een supplement als probiotica ons microbioom gunstig te beïnvloeden, waardoor ook de mentale gezondheid erop vooruit gaat en mogelijkheden geeft bij de behandeling van een depressie?
Inhoud van dit artikel
Wat is het microbioom?
In en op ons lichaam bevinden zich micro-organismen, zoals bacteriën, virussen en gisten. En niet zo’n beetje ook. Er wordt geschat dat we 10 keer meer micro-organismen meedragen, dan dat we lichaamscellen hebben. Gezamenlijk worden deze micro-organismen het microbioom genoemd. Het grootste deel daarvan bevindt zich in je darmen (het darmmicrobioom) en die wegen bij elkaar zo’n één tot anderhalve kilo.
Ieder mens heeft zijn eigen persoonlijke compositie van tussen de vijfhonderd en vijfduizend verschillende soorten. Er wordt dan ook weleens gezegd dat je darmmicrobioom unieker is dan je vingerafdruk.
Relatie tussen de darm en het brein
De darmen bevatten daarnaast ook veel zenuwen, kennen een tweerichtingsverkeer met het brein en worden om die reden vaak het tweede brein genoemd. De bacteriën die in je darmen leven doen mee met de communicatie van en naar het brein.
In 2004 werd voor het eerst bewijs gevonden voor een invloed van darmbacteriën op de hersenen. Steriele muizen (zonder bacteriën in en op hun lichaam) reageerden sterker op stress dan soortgenoten met een normaal darmmicrobioom en maakten meer stresshormoon aan. Maar toen de onderzoekers de steriele muizen probiotica gaven, werd hun lichamelijke reactie weer normaal.
Inmiddels is de rol van darmbacteriën op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid verder onderzocht. We weten nu dat onze darmbewoners communiceren met onze hersenen op allerlei verschillende manieren: via signaalstoffen die zij produceren, via afbraakproducten van het voedsel dat zij afbreken, via galzuren en via ons eigen immuunsysteem.
Bij psychische ziekten worden heel vaak darmziekten, zoals Colitis en Ziekte van Crohn, gevonden. De aanwijzingen dat het microbioom een directe modulatie van het centraal zenuwstelsel kan bewerkstelligen en vice versa, stapelen zich op (1). Er zijn tevens ook aanwijzingen voor de relatie met het microbioom en depressie.
Microbioom en depressie
Een depressie gaat vaak gepaard met een ontregelde hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as), verhoogde cortisolspiegels en een toename van ontstekingsfactoren. Elk van deze factoren kan door het microbioom gemoduleerd worden.
Bij patiënten met zware depressie zijn afwijkingen in de samenstelling van het microbioom gevonden. Een ander opvallend verschil ten opzichte van gezonde controlepersonen, is een verhoogde serumwaarde van het korte-keten vetzuur genaamd valeriaanzuur. Deze stof wordt door het microbioom aangemaakt, kan de bloed-brein-barrière passeren en kan een directe invloed uitoefenen op zowel de hypothalamus als op de afgifte van neurotransmitters.
Bij een onderzoek onder 1054 personen bij wie ze met sequentietechnieken het microbioom bepaalden, waren 173 van hen gediagnosticeerd als depressief en/of scoorden laag op een vragenlijst (de bekende RAND-36) (2). Juist bij deze groep bleken twee bacteriesoorten, Coprococcus en Dialister, niet of in veel mindere mate voor te komen in de darmflora. Ook na correctie voor geslacht, leeftijd, gebruik van antidepressiva, die allemaal van invloed zijn op de samenstelling van het microbioom, bleven deze resultaten overeind. Een soortgelijk onderzoek onder 1063 Nederlandse personen bevestigde dit ook (3).
Uiteraard vragen de onderzoekers zich af wat de link zou kunnen met depressie. Het lijkt erop dat Coprococcus betrokken is bij de aanmaak van dopamine en het anti-inflammatoire butyraat. Dopamine heeft invloed op ons geluksgevoel en ontstekingsprocessen in de hersenen zijn in verband zijn met depressie.
Probiotica effectief bij depressie?
Nu er al zoveel aanwijzingen zijn over het microbioom en depressie, is een logische vraag of een supplement als probiotica dan ook zou kunnen helpen om een depressie te behandelen of te voorkomen.
Inmiddels is hier een meta-analyse van uitgevoerd, die voorzichtige aanwijzingen geeft dat probiotica een gunstig effect kunnen hebben (4). Toch is het oppassen met meta-analyses van probiotica, vanwege de grote verschillen tussen diverse probiotische producten en stammen.
Toch laat een randomized controlled study uit 2022 een duidelijk positief resultaat zien tussen probiotica en depressie (5). De onderzoekers concluderen dat de resultaten van probiotica de depressieve symptomen verbetert en de specifieke gunstige bacteriën verhoogt. Op neuraal niveau verlagen probiotica negatieve gedachten. Deze huidige bevindingen benadrukken de rol van de microbiota-darm-hersen-as bij depressiviteit en benadrukken het potentieel van microbiota-gerelateerde behandelingen als toegankelijke, pragmatische en niet-stigmatiserende therapie om de effectiviteit van de huidige behandelingen bij depressie te verbeteren.
Welke mogelijkheden zijn er nog meer?
Een behandeling op basis van probiotica is dus zeker een optie, maar dat zal vaak niet voldoende zijn. Een depressie is, net zoals vele andere chronische aandoeningen, multifactorieel. Daarom is de kans van slagen bij het behandelen van een depressie vele malen groter als er invloed wordt uitgeoefend op meerdere systemen en organen.
Hierbij kun je denken aan middelen die BDNF (brain-derived neurotrophic factor) stimuleren. Deze zogenaamde neurotrofine stimuleert de vorming van nieuwe verbindingen in het brein en laat het brein dus groeien. Dat is iets wat je wil, aangezien mensen met een depressie meestal een kleinere hippocampus hebben.
Ook is het waardevol om in kaart te brengen wat voor soort depressie er speelt. Een depressie kan namelijk worden veroorzaakt door een laaggradige ontsteking, verminderde metabole flexibiliteit, of te veel psycho-emotionele stress en trauma’s in het vroege leven.
2 Comments
Beste Laurens,
Hoelang kan men aan een elastiek trekken totdat hij zelf knapt ? Er staat zoveel spanning op dat ik het vandaag (29 juni) niet meer trok en naar de huisarts ging. Ik ben op, moe !!! Ik wil rust !!
Het is allemaal begonnen 7 jaar geleden. Een kaak operatie gehad, 9 uur durende. 7 antibiotica kuren verder. 6 weken vloeibaar eten en een gezichtsverandering.
De Martijn 2.0 was geboren. Maar al gauw verloor ik mijn haren, ontwikkelde seborroïsch eczeem, had ik 1.5 jaar bloed in mijn ontlasting. En dan de jeuk op de hoofdhuid niet te vergeten.
Nu 7 jaar verder, doodongelukkig en niet meer weten wat te doen tegen de jeuk. Artsen weten het ook niet meer en vandaag dan de pillen anti depressivia gekregen… ga dat maar slikken. Dat zal je wel helpen.
Ik ga nog een keer googlen en kom op jouw site terecht. Microbioom en depressief…
Kan jij misschien iets voor mij betekenen?
Gr Martijn
Hoi Martijn. Wij zijn gespecialiseerd in allerlei chronische klachten. Ook met de klachten die jij beschrijft. Je bent daarom welkom in onze praktijk.